89% van de huurders verwacht in de komende drie jaar evenveel of meer logistieke ruimte nodig te hebben, zo blijkt uit de European Real Estate Logistics-enquête van 2022
- Frankrijk en Duitsland blijven de belangrijkste expansiemarkten de komende drie jaar
- Nederland blijft een logistieke ‘core’ locatie, met een sterke toename van gebruikers die daar willen groeien (van 13% in 2021 naar 40% in 2022)
- Voorraadbeheer, automatisering en reshoring worden gezien als de belangrijkste prioriteiten voor huurders na corona
- Verwacht wordt dat elektrisch rijden de komende drie jaar de meest baanbrekende technologische innovatie zal zijn die de toeleveringsketen zal beïnvloeden
Op de European Real Estate Logistics-enquête van 2022, die in de zomer van 2022 werd uitgevoerd door toeleveringsmarktanalisten van Analytiqa namens Tritax EuroBox plc, een toonaangevende belegger in Europees logistiek vastgoed, en internationaal vastgoedadviseur Savills, kwamen meer dan 450 reacties binnen van investeerders, ontwikkelaars, landeigenaren, vermogensbeheerders, consultants en makelaars in de gehele pan-Europese markt.
Nick Preston, fondsbeheerder bij Tritax EuroBox plc, zegt er het volgende over: “De uitkomsten van onze tweede European Real Estate Logistics-enquête onderstrepen dat de structurele langetermijnfactoren die aan de basis liggen van de sector, van kracht blijven, waarbij huurders nieuwe ruimte blijven zoeken in de belangrijkste Europese logistieke hubs, aangevoerd door Frankrijk en Duitsland.
Geïntegreerde duurzaamheidskenmerken en energiebestendigheid werden genoemd als belangrijkste prioriteiten voor huurders en door het bredere macro-economische klimaat komt ESG waarschijnlijk hoger op de agenda te staan, waarbij de elektriciteitskosten waarschijnlijk tot meer discussie zullen leiden over duurzame, bestendige oplossingen voor de toeleveringsketen die de kosten verlagen en sociale waarde opleveren. Toenemende automatisering en robotica-toepassingen zijn eveneens van toenemend belang voor de toekomstplannen van huurders.”
Marcus de Minckwitz, hoofd van Industrial & Logistics, Savills EMEA, concludeert: “Tijdens de pandemie is gebleken dat logistiek een van de meest veerkrachtige sectoren is, en ondanks de aanzienlijke tegenvallers die de wereldeconomie treffen, is het bemoedigend om te zien dat de vraag van huurders onverminderd groot blijft doordat de toeleveringsketens zich blijven ontwikkelen. Er vindt nog steeds veel kapitaal zijn weg naar de sector, en we zijn ervan overtuigd dat beleggers bij elk teken van een correctie zullen willen toeslaan.”
Belangrijkste punten:
Bestendige vraag van huurders naar logistieke ruimte ondanks uitdagende omstandigheden
- De verhuur van logistieke ruimte steeg in de eerste helft van 2022 met 12% vergeleken met dezelfde periode vorig jaar, en kwam uit op circa 20 miljoen m², terwijl de leegstand verder terugliep tot 2,9% in heel Europa, waardoor de huurprijzen in heel Europa met gemiddeld 8,2% op jaarbasis stegen.
- De bedrijfsomstandigheden waren de afgelopen zes maanden uitdagender. Stijgende kosten en de beperkte beschikbaarheid van arbeidskrachten zijn de twee belangrijkste factoren waar de huurders dit jaar mee te maken hebben (de stijgende kosten blijven de primaire zorg, terwijl de beschikbaarheid van arbeidskrachten in 2021 op de 5e plaats stond).
- Desondanks verwacht 89% van de huurders de komende drie jaar evenveel of meer ruimte nodig te hebben. Bijna 75% van de bedrijven die in de komende drie jaar op zoek gaan naar nieuwe magazijnruimte, denkt aan XL-distributiecentra of middelgrote distributiecentra (>10.000 m²).
- Frankrijk en Duitsland blijven de komende drie jaar prioritaire markten voor uitbreiding. Nederland blijft een belangrijke logistieke locatie, met een scherpe stijging van het aantal huurders dat hier wil uitbreiden. Het betreft een stijging van 13% in 2021 naar 40% in 2022, terwijl Polen, Italië en Portugal ook hoog scoren.
Locatie en ESG zijn hoofdprioriteiten: belangstelling onder beleggers blijft hoog
- In de eerste zes maanden van 2022 werd voor bijna €30 miljard geïnvesteerd in de logistieke sector, 9% meer dan een jaar eerder en 59% meer dan het gemiddelde over de eerste zesmaands perioden van de afgelopen vijf jaar. 29% van de Europese beleggers blijft onderwogen in de logistieke sector en op het moment van de enquête was 40% van plan om het komende jaar meer kapitaal toe te wijzen aan logistiek.
- Voor beleggers blijft de locatie van gebouwen het belangrijkste beleggingscriterium, wat erop wijst dat A-locaties de meeste belangstelling zullen blijven genieten, terwijl ook ESG de beleggingsbeslissingen blijft beïnvloeden. Door het conflict in Oekraïne is de energievoorziening hoger op de agenda van beleggers komen te staan.
- Voor huurders zijn kosten, locatie, omvang en technische kenmerken in de komende drie jaar de grootste uitdagingen bij het vinden van ruimte, aangezien ze op zoek zijn naar kwaliteitsoplossingen die voldoen aan hun individuele behoeften. Flexibiliteit van de huurperiode en betaalbaarheid werden genoemd als de belangrijkste eisen die aan magazijnruimte worden gesteld.
- ESG blijft een prioriteit. Zo gaf 26% aan dat groen-/duurzaamheidskenmerken (waaronder energie) belangrijke gebouwkenmerken zijn, terwijl voor meer dan een kwart van de huurders het welzijn van het personeel ook van groot belang was.
Voorraadbeheer, automatisering en reshoring worden gezien als de belangrijkste prioriteiten na corona
- De lessen die zijn geleerd van de coronapandemie: 42% van de huurders gaf aan dat zij minder afhankelijk wilden worden van uit het buitenland ingevoerde materialen/goederen, en 40% zei de toeleveringsketen te willen verkorten/verplaatsen naar het buitenland om het risico van verstoringen te beperken.
- In de komende drie jaar geven huurders prioriteit aan het vergroten van de aangehouden voorraad (38%), het diversifiëren van hun leveranciersbasis (31%), het investeren in automatisering op gebouwniveau (30%) en het verkorten (re/near-shoring) van hun toeleveringsketen (28%).
De voortschrijdende technologische ontwikkeling stimuleert de toename van elektrische voertuigen, terwijl magazijnrobotisering en autonome voertuigen aan belang winnen met het oog op de toekomst
- Aanzienlijk meer respondenten dan vorig jaar verwachten dat elektrisch rijden de komende drie jaar de meest baanbrekende technologische innovatie zal zijn die de toeleveringsketen zal beïnvloeden. Aan automatisering (magazijn en voertuigen) en voorspellende analyses werd ook meer belang gehecht dan in het voorafgaande jaar.
- Magazijnrobotica (45%), autonome voertuigen (44%) en levering m.b.v. drones (33%) werden door huurders gezien als de meest invloedrijke technologische innovaties op de middellange termijn.
Het European Real Estate Logistics Census-verslag voor 2022 met een uitgebreider overzicht van de bevindingen is beschikbaar onder: https://pdf.euro.savills.co.uk/european/european-commercial-markets/european-real-estate-logistics-census-2022.pdf.
