Het is niet uitgesloten dat de voorgestelde Herziening Woningwet en de bijbehorende novelle ervoor zorgt dat woningcorporaties de status van ‘publiekrechtelijke instellingen’ krijgen. Deze status betekent dat woningcorporaties veel van hun opdrachten voortaan Europees moeten aanbesteden. Europees aanbesteden kost de sector veel geld en beperkt de mogelijkheden van innovatieve inkoopmethoden. Aedes roept minister Blok daarom op om hier rekening mee te houden en dit onbedoelde effect uit te sluiten in de wet.
Overheidsinvloed
Om te bepalen of een instelling publiekrechtelijk is volgens de aanbestedingsregels, is de mate van overheidsinvloed op het beleid een belangrijk criterium. De wetsvoorstellen in de Herzieningswet scherpen die invloed op een aantal vlakken aan. Uit een eerdere Memorie van Toelichting bij de Herzieningswet sloot minister Blok dit risico nog uit. Maar nu zeggen de wetsvoorstellen niets over de mate van overheidsinvloed op de opdrachten van corporaties. De kans is groot dat een rechter oordeelt dat de overheid een onbeperkte invloed heeft op al hun opdrachten. Als de wetsvoorstellen dit in het midden laten, is de kans dus groot dat woningcorporaties de status van ‘publiekrechtelijke instellingen’ krijgen volgens de Europese aanbestedingsregels.
Amendement
Nu zijn corporaties nog private niet-winstbeogende instellingen, wat ze mogelijkheid geeft om tot bepaalde hoogte zelf hun beleid te bepalen. Een publiekrechtelijke status zou de weg vrijmaken om corporaties, hun bezittingen en hun schulden steeds verder in het publieke domein te trekken. Aedes vindt dit onwenselijk en stelt daarom voor de wet te verduidelijken zodat er, in de zin van de Europese aanbestedingsrichtlijn, geen overheidsinvloed komt op de invulling van opdrachten en inkopen van corporaties.
Europese aanbestedingsregels
Europees aanbesteden betekent dat alle woningcorporaties bij het inkopen van werken en boven een bepaald bedrag diensten (respectievelijk 5.186.000 euro en 207.000 euro in 2014) volgens gedetailleerde Europese regels, zoals die gelden voor overheden, hun opdrachtnemer moeten kiezen. Dit kost veel administratie, tijd en geld. Naar schatting kost het woningcorporaties zo’n 30 miljoen euro per jaar extra. De bedrijfslasten van corporaties stijgen al door de maatregelen in de Herzieningswet; dit zou daar nog bovenop komen. Daarbij zijn ook de leverende bedrijven niet beter uit: een Europese aanbestedingsplicht zou hen rond 10 miljoen euro per jaar extra kosten.
Bovendien zorgt Europees aanbesteden voor een verregaande ´juridisering´ van het inkoopproces, zowel in de voorbereiding van een aanbesteding als in de afronding. Alle regels om het aanbesteden heen remmen kostenbesparende innovaties in inkopen, zoals ketensamenwerking en innovaties verbonden aan programma’s als Energiesprong.
Aedes ziet wel de voordelen van aanbestedingen op nationaal niveau: die zorgen voor concurrentie tussen de leveranciers van corporaties. Samen met corporaties werkt Aedes daarom aan professionalisering van het aanbestedingsproces. Maar een (onbedoelde) verplichting om de stugge Europese richtlijnen te volgen, heeft grote principiële gevolgen voor de corporatiesector en zorgt voor onnodige meerkosten en belemmeringen.